Πολιτισμός 3α

Προαύλιο Δημοτικού, Λυκείου, Γυμνασίου

και αίθουσες και διάδρομοι του Πανεπιστημίου:

Παίζουν, μαλώνουν τα παιδιά και βρίζουν και γελούνε

κι όλα το ίδιο όνομα φωνάζουνε κι ακούνε.

Μα όλα συνονόματα; Όλα με τρία άλφα;

Ποτέ παλιά δε βλέπαμε τέτοιο αχρείο θαύμα!

Κι αυτά παιδιά ανώριμα, μπορεί να εκτραπούνε,

ποιος άραγε τους έμαθε να ξέρουν να τιμούνε,

και τα ωραία ήθη μας να μη ποδοπατούνε;

Όπου κι αν πας κι όπου σταθείς ακούς τα τρία άλφα,

τ’ ωραίο και το άσχημο γίναν το ίδιο πράγμα,

τα λεν και τα ραδιόφωνα και οι τηλεοράσεις,

και με πληθώρα εκδοχές και «πλούσιες» εκφράσεις.

Μαζί και το αθάνατο τ’ αρχαίο μας το ρήμα,

αυτό που όλους γέννησε με συν και με ουσία!

Ελεύθερα το λες κρυφά, και μόνο αν ταιριάζει,

οι δυο μαζί το χαίρονται καθώς τους λαμπαδιάζει.

Αχρείοι το παρέλαβαν, αιώνες το βρωμίζουν

και όπου θέλουν άσχετα, τραχιά το εκστομίζουν,

σ’ όλους τους χρόνους το λαλούν, σ’ όλες τις μετοχές του,

σε όλες τις εγκλίσεις του, σε όλες τις φωνές του,

μ’ αυτό φορτώνουνε βρισιές, ασύστολα, χυδαία

με χίλια δυο συνθετικά λαθραία και πυγαία.

Και τώρα πια το κουβαλούν και μέσα στις οθόνες,

τραγούδια με παλιόλογα για άθλιους στρατώνες.

Χωρίς ντροπή ακκίζονται «απελευθερωμένοι»,

αμόρφωτοι κι αγράμματοι μα και γραμματισμένοι,

αδιάντροπα βωμολοχούν, λες κι είναι μεθυσμένοι.

Μικρών, μεγάλων τα μυαλά πήραν πολύν αέρα,

νομίζουν πως Αποκριά έχουμε κάθε μέρα,

απύλωτα τα στόματα τα λεν όλα στη φόρα,

ατάραχη ανέχεται ολόκληρη η χώρα.

Ας πάμε στον καθρέφτη μας καλά να κοιταχτούμε,

να δούμε τις ευθύνες μας και να σοβαρευτούμε.

Δε λέω για σεμνότητα ή για σεμνοτυφία,

μιλάω για αισθητική και για καλαισθησία.

Τ’ άπρεπα να τ’ αφήσουμε στον κύκλο το στενό μας.

Ψηλότερα τον πήχη μας για τον πολιτισμό μας.

Πάλι Γενάρης

Προ των πυλών μας ο νέος Γενάρης

και ζωντανεύουνε σχέδια παλιά,

τα ’χουμε τόσες φορές αναβάλει,

τ’ αναμοχλεύουμε πρωτοχρονιά.

Φέγγουνε πάντα στο νου μας οι στόχοι,

όμορφοι σαν λαμπερά πρωινά.

Όρκοι, δεσμεύσεις: «αυτόν το Γενάρη

θα ξεδιπλώσουμε πια τα φτερά».

Ένας ακόμα τελειώνει Δεκέμβρης

και φωνασκούνε οι όρκοι ξανά,

βλέπουμε πάλι στο βάθος τούς στόχους,

που μας καλούνε να βγούμε μπροστά.

Κι όπως κινούμε, στο πρώτο μας βήμα

άλλη, οξύτερη τώρα φωνή.

Είναι τα μήπως, τα όμως, τα ίσως.

Και ξαναδίνουμε αναβολή…

Απολογισμός Θανάση Π. (1900-1984)

Πολέμους οι παππούδες μου, πολέμους ο πατέρας,

γλυκό ψωμί δεν έφαγαν, δε χάρηκαν ζωή,

με αγγαρείες και διωγμούς, των μπέηδων φοβέρα,

και κάθε λίγο οι ληστές στη φτώχεια επιδρομή.

Το ’12 τινάξαμε την άθλια σκλαβιά μας,

είπαμε τώρα λεύτεροι, ανοίγουμε πανιά,

ώσπου να ξετυλίξουμε καινούρια όνειρά μας,

μπαρούτι τα Βαλκάνια, ξανά μες στη φωτιά.

Στα κράτη αναστάτωση και τι να καταλάβεις,

λαοί πολλοί στον πόλεμο, μπροστά οι Γερμανοί,

σα λάστιχο τα σύνορα, όλο καινούριοι χάρτες

και οι αντίπαλοι ρητά δηλώναν Χριστιανοί!

Κι εμείς αιώνες στο κλαρί, αγώνες και θυσίες,

ποτέ δεν αρκεστήκαμε μονάχα στους εχθρούς,

καπεταναίοι, αρχηγοί και ξενοβασιλείες,

διχόνοιες, αναθέματα κι αλληλοσπαραγμούς.

Με φτάσαν στο Σαγγάριο αφρονοπατριώτες

με λόγια υπερφίαλα αρχαίας εποχής,

ιδέες, κόκκινες μηλιές, ως άλλοι δονκιχώτες

ξεπέρασαν τα όρια της κάθε αντοχής.

Κι ενώ χαρτοσχεδιάζανε μεγαλειώδη νίκη,

ως νέοι μεγαλέξαντροι - δεινοί εκπορθητές,

μας πήραν σβάρνα των τσετών τα αιμοβόρα στίφη,

στη Σμύρνη τσακιστήκαμε γυμνοί κολυμβητές.

Μ’ ένα καΐκι πρόλαβα να βγω στη Μυτιλήνη,

μαζί μου γέροι και μωρά φριχτού ξεριζωμού,

ανύποπτα και άδικα πετάχτηκαν στη δίνη.

Ανέντιμων Δυνάμεων παιχνίδια τού χαμού.

Το πώς καράβι, Πειραιά, Αθήνα, Σαλονίκη,

και πόσα τα μερόνυχτα, τι ρούχα, τι ψωμί,

με πόσο ποδαρόδρομο στο πατρικό το σπίτι,

τι να κρατήσει το μυαλό και τι να πρωτοπεί.

Βουνά και βράχια στο χωριό, όλοι στη μαύρη φτώχεια,

τα λίγα γιδοπρόβατα η μόνη απαντοχή,

κι αν είχε φύγει η τουρκιά, στα ίδια κακοτόπια

το άδικο ανέπαφο, η ίδια προκοπή.

Ανάγκη και απόφαση, ξανά στη Σαλονίκη,

άγνωστος μες στους άγνωστους, σφιγμένη η καρδιά,

παράγκες και αντίσκηνα, οι πρόσφυγες μελίσσι,

μπροστά η ζωή περίμενε και ήθελε δουλειά.

Φωνή λαού, οργή θεού, η δίκη για τους έξι,

τα μίση ασταμάτητα, θεριά οι διχασμοί,

παράξενος ο τόπος μας, πόσα δεινά ν’ αντέξει,

περίσσεψαν οι ήρωες μα και οι παλαβοί.

Απάνω κάτω η ζωή, κυλήσανε οι χρόνοι,

δουλειά και οικογένεια, μαζί μου η Μαριώ,

τέσσερα φέραμε παιδιά στου βίου το αμόνι,

δύο μικρά δωμάτια και ένα πλυσταριό.

Κινήματα, απόπειρες, νοθοπαλινορθώσεις,

εκκαθαρίσεις στο στρατό, αθρόες ταραχές,

αγώνες για το δίκαιο, αναίτιες διώξεις,

ο βούρδουλας, ο Μεταξάς, φασιστοδιαταγές.

Στην Ήπειρο απρόκλητα η αυτοκρατορία

τη νύχτα τελεσίγραφο χωρίς καμιά ντροπή,

κι εμείς με πάθος, άφοβα μπροστά στην Ιστορία,

τραβήξαμε στον πόλεμο λες κι ήτανε γιορτή.

Και σύντομα γνωρίσαμε Βανδάλους, Βησιγότθους,

μας ήρθαν σιδηρόφρακτοι, ως Άρια φυλή,

στο Ρούπελ δοκιμάσανε τους ιερούς μας όρκους,

πατήσανε τα σύνορα με τίμημα βαρύ.

Από κοντά τους Βούλγαροι – καλή η ευκαιρία –

με τους ναζίδες συνεργοί, τα σχέδια τους παλιά,

τριπλή στη χώρα κατοχή, καινούρια τραγωδία,

προδότες και δοσίλογοι, η πείνα, η φωτιά.

Οργάνωση κι αντίσταση, Ευρώπης απορία,

αντίποινα τρισβάρβαρα, στυγνοί εκτελεστές,

τον άνθρωπο θεώρησαν ασήμαντη αξία,

πάνω τους ανεξίτηλος παγκόσμιος λεκές.

Μας παίνεσαν για ήρωες οι σύμμαχοί μας Άγγλοι,

κι εμφύλιο μας τοίμασαν με δόλιο σκοπό,

χωρίς περίσκεψη οι μεν, αδίστακτα οι άλλοι

απάνω στα ερείπια ξανάρχισαν χορό.

Η πρώτη κόρη χάθηκε αντάρτισσα στο Γράμμο,

ο γιος, φαντάρος, έπεσε σ’ ενέδρα ανταρτών,

θυσίες δίχως νόημα σε αδηφάγο χάρο,

στης Γιάλτας την ωμότητα αθλίων προγραφών.

Τι να σου πω για νικητές και τι για ξερονήσια,

γι’ αντεκδικήσεις ταπεινές, για δίκες και διωγμούς,

μιάσματα, φρονήματα και τρομοκρατορία,

όσοι μπορέσαν έφυγαν σε τόπους μακρινούς.

Τα χρόνια αργοκύλησαν, στυφή δημοκρατία,

του κράτους οι υπάλληλοι με κόσκινο ψιλό,

φόβος ο χωροφύλακας, παντού καχυποψία,

καθένας με το φάκελο, σε πόλη και χωριό.

Μικρή ανάσα για στροφή, για νέα ιστορία,

συνθήματα, ανένδοτοι, ελπίδες μακρινές.

Οι σύμμαχοι, τ’ ανάκτορα και η αποστασία,

φωνές και προβοκάτσιες, υπόγειες δουλειές.

Τα ίδια πάλι απ’ την αρχή, χουντοδικτατορία,

η Γυάρος, τα μπουντρούμια τους και οι βασανιστές,

αθύρματα, τυχάρπαστοι, πατριωτοβλακεία

και συνεργάτες πρόθυμοι για θώκους κι αμοιβές.

Η χούντα ξενοπνίγηκε στης Κύπρου μας το αίμα,

μπροστά μας πάλι πόλεμος με γείτονα αισχρό,

για λίγο η ενότητα να βγούμε απ’ το τέλμα,

μα γρήγορα τα κόμματα σαν τον παλιό καιρό.

Αρχίσαν κάποια βήματα, καινούρια ελευθερία,

κι από την ψωροκώσταινα σ’ ευρωπαϊκό ρυθμό,

βαθιές οι ρίζες τού στραβού και η νοοτροπία,

παλιές οι σκοπιμότητες και το μυαλό μικρό.

Ξανά για νέα αλλαγή και όνειρα σπουδαία,

τα σχέδια μεγαλόπνοα και ενθουσιασμός,

μα πώς να προχωρήσουνε με βήματα γενναία;

Παιδεία δίχως όραμα, κενός πολιτισμός.

                                      Ο Θανάσης Π., βιοπαλαιστής,

                                      μορφωμένος απόφοιτος Δημοτικού.

                                      Στις ατέλειωτες διηγήσεις του συνήθιζε να μονολογεί:

                                      Η Ιστορία πέρασε από πάνω μας.

                         

Έρις

                                                         του Κωστή

Σιωπηλός στο παγκάκι εκείνος, λευκά τα μαλλιά,

πολυβόλο στεκόταν εκείνη μπροστά του,

νευρικά, πέρα-δώθε βροντούσε κλειδιά

και οι λέξεις οβίδες που σκάζαν κοντά του.

Στο αρχείο τής μνήμης μια τέτοια φωνή,

κι ένα σφίξιμο χτύπησε σήμα κινδύνου.

Ήταν ίδια, σαν τότε, ψιλή και κοφτή,

προσταγή, κάθε φράση, δεινού αντιδίκου.

Με προφύλαξη πέρασα, βήμα ταχύ,

μη τυχόν και ανοίξει καμιά ιστορία.

Σιγουριά αναμφίβολη. Ήταν αυτή!

Η παλιά ομορφιά της μικρή υποψία.

Είχαν γίνει τριάντα τα χρόνια μας του χωρισμού

και απρόοπτα σήμερα βγήκε μπροστά μου,

ενοχές πληγωμένου μου εγωισμού

ανασκάλισαν άγρια τα σωθικά μου.

Εναντίον μου στράφηκα πάλι, σκληρά,

για τα δύο τής νιότης μου χρόνια χαμένα,

που μαζί της σπατάλησα τόσο πικρά.

Κάθε τόσο θεριεύουνε τα περασμένα.

Μια παγίδα σαγήνης, κρυφή-φανερή,

ήταν όμορφη κι είχε κορμί Αφροδίτης,

σε τανάλια βελούδινη είχα πιαστεί,

ένα έλασμα εγώ, και εκείνη μαγνήτης.

Το ωραίο το μαύριζε μες στη στιγμή,

η γαλάζια θωριά της γινόταν φουρτούνα,

η γλυκιά της λαλιά, ψυχοβόρα ριπή.

Και μια λύση σωτήρια αναζητούσα. 

Αδυσώπητη πάλη, μια πίσω μια μπρος,

στα δυο χρόνια το έλασμα έγινε πέτρα,

ο μαγνήτης αδύναμος πλέον εχθρός.

Κι η φυγή επιτέλους μια ήσυχη μέρα.

Ω αμίλητο θύμα, με τ’ άσπρα μαλλιά,

σ’ ένα τέλμα πεσμένος, ατέλειωτης λύπης.

Δεν αλλάζει! Κι ας έχεις μεγάλη καρδιά.

Οδηγός της η Έρις, βαθιά στην ψυχή της.

  Έρις, κόρη τής Νυκτός και του Χάους.

  Θεά τής ζήλειας, της φιλονικίας, της σύγκρουσης.

Αγωνιστής

Βλέπεις μαϊμούδες και βδέλλες και φίδια,

όμως εσύ στον αγώνα τραβάς,

σίγουρος είσαι πως όλα θ’ αλλάξουν,

είσαι γενναίος και πολεμάς.

Κι αν καταφέρεις να πείσεις ελάφια,

μες στον αγώνα να μπουν σθεναρά,

και οι μαϊμούδες, οι βδέλλες, τα φίδια

συμμαζευτούνε στην άκρη τους πια,

Τώρα κοντά σου θα έχεις ελάφια,

οι αποφάσεις γοργά θα παρθούν,

σχέδια σπουδαία θα βγουν απ’ τα ράφια,

μέρες αλλιώτικες θα ξεκινούν.

Κι όπως θα γίνονται βήματα νέα,

όλα θα δείχνουν να είναι καλά,

ώσπου να δεις τις καινούριες μαϊμούδες,

φίδια και βδέλλες να βγαίνουν ξανά.

Κι απ’ τα ελάφια που τρέξαν μαζί σου,

κάποια σε λίγο αλλιώς θα φερθούν,

άλλα, δοσίματα θα απαιτήσουν,

άλλα, απρόβλεπτα, θα κουραστούν.

Κι όμως, αυτός ο αγώνας αξίζει,

κι ας τ’ αποτέλεσμα είναι μικρό.

Πάντα υπάρχουν κρυμμένα ελάφια

που πυρακτώνονται για το καλό,

έχουν ζυγίσει τα ναι και τα όχι

κι έχουνε βρει το δικό τους ρητό:

Κάλλιο αγώνας για τον αγώνα,

κι όχι ζωή δίχως ένα σκοπό.

Πένθος για το Τζων Κένεντυ

  Στις 22 Νοεμβρίου 1963 δολοφονήθηκε ο Τζων Κένεντυ, πρόεδρος των ΗΠΑ, δημοφιλής και στην Ελλάδα. Η κυβέρνηση εις ένδειξιν πένθους έκλεισε και τα σχολεία. Τηλεόραση δεν υπήρχε. Το τηλεγράφημα έφτασε στο σχολείο μας με καθυστέρηση.

Παρά τη γκρίνια τής γιαγιάς – άσκοπα έξοδα –

ανελλιπώς εφημερίδα κάθε μέρα,

την έγκυρη «Μακεδονία» απαραίτητα,

ευγνωμοσύνη, και γι’ αυτό, χρωστάω τού πατέρα.

Φωτογραφίες και ειδήσεις για τον Κένεντυ,

και πως τον αγαπούσανε κι οι νέγροι.

Εγώ, απ’ την «καλύβα τού μπάρμπα-Θωμά», τα πάθη τους.

Κι έφτασε ’κείνη η μέρα τού Νοέμβρη.

Τρεις ώρες έμεναν ακόμα για το σκόλασμα

κι ήρθε ο δάσκαλος με φούρια μες στην τάξη,

μας είπε πως σκοτώσανε τον Κένεντυ

και πως η χώρα μας στο πένθος θα μετάσχει,

κλειστό θα μείνει το σχολειό.

Δεν πρόλαβε να πει κουβέντα δεύτερη,

αλάλαξε απ’ τη χαρά η τάξη,

έτσι απρόσμενα να χάσουμε το μάθημα,

ήταν η τύχη μας μεγάλη.

Κι εγώ τη στεναχώρια μου την έπνιξα,

μη και εισπράξω μαζική την κοροϊδία,

πολύ σκληρά μπορούν να γίνουν τα παιδιά,

δεν τη σηκώνουν την παραφωνία.

Ξεχύθηκαν οι τάξεις με φωνές στο διάδρομο,

χαμογελούσε τής δευτέρας η δασκάλα,

παιχνίδια στήθηκαν αμέσως στο προαύλιο

κι εμείς, έκτη με πέμπτη, πιάσαμε τη μπάλα.

Κι εσύ βρε δάσκαλε,

(Γραμματική και Αριθμητική πολύ καλός),

αντί να μας το πεις με κάποιον τρόπο

να καταλάβουν όλοι, να συγκινηθούνε,

πώς δεν το πρόσεξες;

Κι έτσι μας άφησες, παιδιά, να εκτεθούμε!

Μεγαλώνοντας, καταλάβαινα πόσο αδύναμος είναι ο πρόεδρος των ΗΠΑ μπροστά στα πανίσχυρα συμφέροντα.

Παρακολουθώντας όμως τους διαδόχους τού Κένεντυ, μέχρι σήμερα, και παρότι έχω διαβάσει για τις αδυναμίες  τού Κένεντυ, κρατώ μέσα μου τη μεγάλη λύπη και συγκίνηση που ένιωσα, παιδί, για την άγρια δολοφονία του.

Μοναξιά 6

                                                                       της Αργυρώς

Ήρθε η νύχτα σαν χθες, σαν προχθές και σαν αύριο,

ίδιες οι ώρες, το σπίτι μου ίδιο,

μόνη και πάλι σαν χθες, σαν προχθές και σαν αύριο,

όμοιες κινήσεις και σκέψεις το ίδιο.

Είναι μεγάλες οι νύχτες, βαριές, σκοτεινόψυχες,

όσες οθόνες και φώτα ν’ ανάψεις,

κι αν, ειδημόνων και μη, οι συστάσεις καλόψυχες,

πώς να μπορέσεις τη μνήμη να κάψεις;

Ήταν ωραία τα χρόνια μ’ εκείνον, ανέφελα,

ονειρεμένη η ευτυχία,

ώσπου απρόσμενα, άκομψα, τόσο αναίτια

έφτασε δύσμορφη η προδοσία.

Πέρασαν χρόνια. Και δύο ακόμα προσπάθειες

της μοναξιάς το φορτίο να ρίξω.

Όλα καλά στην αρχή. Οι συνέχειες άθλιες!

Άραγε πρέπει ξανά να ελπίσω;

Ήρθε η νύχτα σαν χθες, σαν προχθές και σαν αύριο

μες στη βουβή μου ελευθερία,

κι όλο γυρνά στο μυαλό, τής γιαγιάς το τροπάριο:

δε θά ’ρθει μόνη της η ευκαιρία…